Ik ben geen perfectionist! Of wel?

Ik ben geen perfectionist! Jarenlang was ik ervan overtuigd. Ik was immers veel te rommelig, te chaotisch in mijn hoofd, soms impulsief, vertoonde uitstelgedrag en was zeker niet slim genoeg om mezelf perfectionistisch te noemen. Oftewel, ik vertelde mezelf dat ik veel te imperfect was om perfect te zijn.

“Hallo stichting open deur”.

Toch kampen veel mensen (en vooral vrouwen) met perfectionisme zonder dat ze het doorhebben of ermee om kunnen gaan. Niet zo gek als je het mij vraagt, want: wat is ‘goed genoeg’ als alles steeds meer lijkt te draaien om prestatie en er minimale ruimte is om te falen of te ervaren wat je ervaart?

Wat als ‘de perfectionist’ domineert?

Mag je dan niet meer streven naar perfectionisme en moeten de standaarden naar beneden? Zoals ik wel vaker zeg: “Dat hangt ervan af…”. Voordat we nu massaal de boze vinger richting perfectionisme wijzen, wil ik ook de positieve kant ervan benoemen. Hoge standaarden zorgen ervoor dat we op de top van ons kunnen presteren. Als atleet weet ik dat hard en consequent trainen absoluut bijdraagt in mijn sportprestaties. Als ondernemer weet ik dat een bedrijf bouwen vraagt om toewijding, veerkracht en volharding in mijn werk.

Er zit echter ook een ‘maar’ aan.

Wanneer de perfectionist in jou de overhand neemt en je gaat geloven dat er geen ruimte is voor fouten, dat jij denkt een slecht persoon te zijn of zelfs een mislukking, omdat je anderen teleurstelde, dan heeft die ‘hoge norm’ een heel andere uitwerking. Perfectionisme kan je achterlaten met een depressief gevoel, met frustratie, angst én boosheid richting jezelf én anderen. Zeker als je jezelf continue bekritiseert dat je iets niet goed genoeg deed, nadat je er veel tijd en effort instopte.

Hoe herken je perfectionisme?

“Je legt de lat erg hoog en bent een perfectionist”. Het was één van de opmerkingen die in mijn evaluatie stond toen ik op 19 jarige leeftijd bij een grote bank werkte. Als de dag van gisteren herinner ik me nog dat ik GEEN IDEE had waar ze het over hadden. Hoezo? Eerder had ik te horen gekregen dat ik af en toe toch wat slordige foutjes maakte, vaak viel ik half in slaap bij de 2.5 uur durende overleggen en eerder dat jaar werkte ik een paar weken part-time door (dacht ik toen…) lichamelijke klachten. Dus, wat was daar ‘hoog’aan.

Een belangrijke eerste stap die ik later zette was het herkennen en erkennen wanneer mijn eigen perfectionisme me in de weg zat.

Zoals ik hierboven al schreef, is er niks mis met het hebben van hoge standaarden, alleen wél als ze in de weg komen van jezelf, je relaties en hoe jij je wil voelen in dit leven.

Stel jezelf eens de volgende vragen:

• Hoe vaak heb ik moeite met het behalen van mijn eigen standaarden?
• Hoe vaak voel ik me gefrustreerd, down, angstig of boos terwijl ik deze standaarden probeer te halen?
• Vertelden anderen me al eens dat mijn “lat hoog ligt”
• Hoe vaak staan mijn standaarden me eigenlijk in de weg?

Denk bijvoorbeeld eens aan de momenten waarop je het lastig vond deadlines te halen, aan iets te beginnen of iets af te maken, anderen te vertrouwen of spontaan op iets in te gaan.

Wat valt je op?

Hoe uit perfectionisme zich in je gedrag?

Veel gedrag dat samenhangt met overmatig perfectionisme, is niet direct herkenbaar. Voor jou is je gedrag zo vanzelfsprekend, dat je er simpelweg niet bij stilstaat. Welk van onderstaand gedrag herken jij bij jezelf?

Extreem uitstelgedrag, moeite om taken te volbrengen of makkelijk opgeven. Dit klinkt wellicht onlogisch in de gedachten van een perfectionistisch iemand. Echter, als je ‘perfecte’ standaarden voor jezelf stelt, kan het makkelijker voelen om een taak uit te stellen dan uren besteden aan het uitvoeren ervan.

Uitermate voorzichtig en precies in taken. Waar een ander 20 minuutjes bezig is, kan jij je soms uren verliezen in een bepaalde taak. Overmatig checken en controleren. Een mailtje gaat bij jou bijvoorbeeld vrijwel nooit zomaar de deur uit. Je check en controleert meermaals of alles er wel correct en taalkundig goed in staat.

Proberen om dingen continue te verbeteren door ze opnieuw te doen. Dat plan dat je had, is inmiddels 25 keer herschreven. Nog net iets anders geformuleerd, een andere vorm, ander voorbeeld. Je zal het niet snel delen tot het ‘perfect’ is of komt al snel terug op je eerder verzonden versie.

Druk maken over kleine details en een overdadige to-do lijst. Hoe laat opstaan? Wanneer tanden poetsen? Een eet-, train-, kinderen-, poets-, vrije tijdschema. Alles staat vast in lijstjes en tijden. Daarnaast kan je je eindeloos druk maken over het maken van een keuze als “Welke film ga ik nu kijken”.

Uit de weg gaan van nieuwe dingen proberen. In de loop der tijd ben je steeds minder nieuwe dingen gaan ondernemen. In ieder geval niet die dingen waar je je wat minder zeker over voelt. Je wil liever niet het risico lopen om fouten te maken.

Welke ‘verhaaltjes’ vertel je jezelf?

In mijn gratis Ebook SLOW DOWN (zie onder deze post) sprak ik al over de innerlijke saboteur en hoe deze ons allerlei verhaaltje vertelt. Zeker wanneer het gaat om perfectionisme kan deze stem behoorlijk overtuigend zijn. En dat maakt het soms lastig om bij jezelf te herkennen wat nu precies ‘waarheid’ is.

Wellicht denk je nu, wat voor stemmetjes? Die heb ik helemaal niet! Dan raad ik je zeker aan om mijn eBook te downloaden en de oefeningen die ik je daarin geef te doen. Iedereen heeft ze namelijk, alleen is niet iedereen zich er van bewust. Het is echter daar, waar een eerste stap naar groei begint.

Let erop dat de verhalen die je saboteur je vertelt, niet altijd aan de oppervlakte liggen. Juist omdat ze zo vaak in je hoofd op repeat staan, herken je ze niet altijd. Hieronder noem ik een aantal voorbeelden die bij veel perfectionisten spelen. Lees ze rustig door en probeer bij jezelf aan te voelen welke bij jou wel of niet resoneren:

“Alles dat minder is als perfect is een faal”

“Als ik een fout maak waar mijn collega’s bij zijn, zal ik nooit meer over de vernedering heen komen”

“Hoewel ik de hele nacht doorwerkte aan het voorbereiden van deze presentatie, weet ik dat het waarschijnlijk niet goed doe”

“Ik kan geen vrij nemen omdat ik wat ziekjes ben, mijn baas zal denken dat ik lui ben”

“Overkomen als angstig of nerveus mag niet”

“Ik moet altijd in staat zijn problemen voor te zijn voor ze ontstaan”

Uiteraard heeft iedereen wel eens dergelijke gedachten en vertoont iedereen wel eens dergelijk gedrag zoals omschreven. Ervaar je ze echter regelmatig, voelen ze voor jou als waarheid en identificeer je jezelf met deze gedachtes? Grote kans dat je perfectionisme je vaker in de weg staat, dan je faciliteert.

“Mensen die rondlopen als perfectionisten zijn diep van binnen eigenlijk bang dat de wereld hen ziet voor wie ze eigenlijk zijn en dat dat/ze niet voldoende zijn”

– Brene Brown –

Creëer een gezondere relatie met ‘je perfectionist’

Het leren omgaan met perfectionisme of de perfectionist in je gaat niet over één nacht ijs. Sterker nog, het is een life-long practice. Door er mee aan de slag te gaan, neem je echter zelf meer de leiding in hoe jij in jouw leven wil staan.

1. ‘Hoe waar is het’, check

Als je, uiteraard perfecte, saboteur ? weer even overdadig in je hoofd tettert en je je gevoel van zelftwijfel voelt groeien, is het tijd om even stil te staan. Stel jezelf op zo’n moment een aantal gericht vragen waarbij je je probeert te focussen op je gevoel:

1. Zijn mijn gedachten feitelijk, of zijn het mijn eigen interpretaties?
2. Wat voor negatieve conclusies trek ik hieruit?
3. Is deze situatie écht zo slecht als ik het probeer te maken? Of, een mooie die ik laatst hoorde. Komt je gedachte vanuit een plek van angst of liefde?
4. Wat is het ergste dat kan gebeuren? Hoe waarschijnlijk is dat?
5. Van hoeveel belang is dit in vijf jaar? Op de cruciale momenten in mijn leven (lees: verhuizen naar het buitenland of bevallen van je kind), zal dit moment er echt toe doen?

Een perfectionist heeft vaak de neiging de diva te spelen in hun zelftwijfel-filmscript. Het krijgen van complimenten verwarren we met noodzakelijke bronnen van zelfvertrouwen en rust. Door onszelf via bovenstaande vragen te checken op ‘waarheid’, leren we meer te vertrouwen op onszelf en minder afhankelijk te zijn voor bekrachtiging van anderen.

2. Oefen op zelfacceptatie

Mensen die perfectionistisch zijn, hebben vaak de neiging om zeer kritisch te zijn richting anderen. Het is een defensie mechanisme dat er voor zorgt dat we afwijzen in anderen wat we niet kunnen accepteren van onszelf. Ja… lees die zin nog maar een keer extra. Hoe meer we (vaak onbewust) onszelf veroordelen op onze eigen tekortkomingen, des te meer fixeren we ons op de mensen om ons heen. Deze drang komt voort uit het idealiseren van het perfecte leven, de perfecte persoon en/of het perfecte lijf. Deze ‘perfect’ filter is koppig en haast verslavend. Want, stiekem voelt het ook wel veilig om niet de échte jij te laten zien…

Onszelf minder in de weg laten zitten door perfectionisme, vraagt om een stuk zelfacceptatie en zelfvertrouwen. Het vraagt ook om ‘Liever voor jezelf zijn’. Begint er nu een stemmetje te roepen: “Iiiieuw vies woord… hoe dan… veel te zweverig…?” Toch is het essentieel. En daarvoor hoef je écht niet meteen een wijd gebloemde broek aan te trekken en in een groep met kaarsjes liedjes te zingen.

Een klein stapje om te beginnen:

Iedere morgen, terwijl je toch in de badkamer staat, even tegen jezelf zeggen wat je leuk of mooi vindt aan jezelf.

Of

Iedere dag, aan het einde van de dag, opschrijven waar jij trots op bent over die dag. En ja, ook iets kleins als een gepoetst toilet kan daar op staan.

3. Herken je ‘perfectionist’-triggers

Perfectionisten zijn vaak bang van heel veel dingen. Daarmee bedoel ik niet bang in het donker, maar dingen als het beginnen aan een nieuwe project, de verkeerde keuze maken, de ‘juiste’ partner kiezen, soort dingen.

Allemaal hebben ze één overeenkomst: De angst om te falen. Het maakt dat je besluiteloos wordt, gaat uitstellen en/of het oordeel of besluit van een ander ‘nodig’ hebt.

Merk je op een bepaald moment dat het gevoel van besluiteloosheid, uitstelgedrag of angst in jezelf toeneemt? Zie het als een cadeautje! Het is een signaal waar je mee kan gaan werken (in plaats van je er nóg slechter onder te voelen).

Oefenen met triggers

Maak het klein, kleiner, kleinst. Bouw een routine om angst en twijfel te vervangen.

Adem.

Doordat we dingen zo graag perfect willen doen, wordt het al snel ‘groot’.

Het resultaat: Het wordt zo groot dat we niet meer overzien hoe en waar te beginnen. In het verleden heeft me dit regelmatig in de weg gestaan en ook bij mijn coachees komt dit punt vaak terug. In zo’n geval helpt het om in actie te komen. Wat is de eerste kleine stap die je kan zetten? Merk je dat die te complex voelt of wederom angst op roept? Wat is een nog kleinere stap? Maak hem zo klein als mogelijk.

Of het nu gaat om dat grote nieuwe project, tot gaan sporten of muziek maken en ja… zelfs de was opvouwen: Vaak moeten we onszelf over een zekere angst heen zetten. Wat daarbij helpt is een routine bouwen. Ga ik bijvoorbeeld een zwaar gewicht optillen, dan sla ik drie keer op mijn bovenbenen, adem 3 keer hardop en dan duik ik onder de stang. Als ik dat niet doe en ga nadenken hoe zwaar dat gewicht wel niet is (mezelf bang maken), dan krijg ik het never nooit niet van de grond. De was opvouwen? Ik plan met mijn vriend een moment om dit samen te doen, direct gevolgd door iets wat we samen heel graag willen. Het is de ‘To unlock level 3, eerst ff de eindbaas vernietigen’ gedachte. Het maakt niet uit wat het is, maar probeer en vindt de routine die voor jou werkt om wél in actie te komen.

En tot slot. Haal adem.

Neem 2 minuten de tijd waarbij je even met gesloten ogen diep en rustig inademt en weer uitademt. Stel jezelf de vraag: Waar ben je nu eigenlijk bang voor of waar zit nu je weerstand?

4. De lat lager leggen

“You are such a sweet, wonderful girl, I wish you once can lower your stakes and just do”.

Nadat ik na 12 jaar uit mijn relatie stapte, ging ik voor het eerst alleen op vakantie. Bestemming: Fuerteventura. Doel: Leren surfen en verder genieten van mooi weer en rust. Wat had ik hier naar uit gekeken. Keer op keer dook ik terug op de plank en viel er net zo hard weer vanaf. Zee in, zee uit. Totdat ik door mijn surfleraar werd terug gefloten. “Ga eens even rustig op het strand zitten en haal eens even adem.” Emoties zwollen op en ik voelde me verdrietig. Ik wilde helemaal niet zitten. Ik wilde surfen. Waarom was ik verdrietig? De rest heeft plezier. Wat deed ik nog niet goed?

Het was precies daar waar de surfleraar op doelde. De andere mensen in de zee waren aan het lachen. Ik was vooral bezig om zo vaak mogelijk op die plank te komen. Ik moest en zou meteen ‘goed’ kunnen surfen.

Schrap eens wat vaker je ‘ik zou moeten’ of ‘Situatie xyz zou toch… moeten zijn ‘ uit je vocabulaire. Stop met het beschuldigen van jezelf. Toen ik van mezelf accepteerde dat ik niet én een succesvol ondernemer met een platendeal, kunstexpositie en podiumplaats in survivalrunning hoefde te zijn. Dat ik niet meteen ‘goed’ in iets hoef te zijn, maar ook gewoon mag genieten van het doen, gaf ZO VEEL RUST.

Als perfectionist je perfectionistische neigingen temmen?

Zoals bij elke verandering vraagt het zelfonderzoek en vertrouwen. Het vereist ook dat je jezelf niet te serieus neemt. Zit jezelf niet meteen op je kop als in dit proces het even niet lukt. It’s all part of the game. Wees lief voor jezelf. Weet dat de enige persoon die je tegenhoudt om te kiezen voor ander gedrag jijzelf bent.

Wil je hierin sneller stappen maken? Vraag dan een gratis kennismakingsgesprek voor 1-op-1 coaching met me aan!

Liefs, Maaike