Grenzen aangeven, het klinkt zo logisch, maar veel van ons vinden er best lastig. Terwijl ze ons rust, respect en vrijheid kunnen opleveren. Hoog tijd om daar wat verder in te duiken en je te voorzien van een aantal praktische handvatten en tips.
Jarenlang is het aangeven van grenzen NIET één van mijn sterke punten geweest. Zonder dat ik het écht doorhad overschreed ik ze veelvuldig en stond ik ook toe dat anderen dit deden. Grenzen aangeven had bovendien een naar ‘smaakje’. Ik associeerde het met onbeleefd, grof en onaardig. Totdat ik bewust aan de slag ging met wat mijn grenzen eigenlijk waren…
Waar liggen jouw grenzen?
Bijna wekelijks komt het thema ‘grenzen’ ter sprake in mijn coachingspraktijk. Niet zo gek: grenzen aangeven heeft direct verband met relaties. En laat ‘relaties’ (of in relatie staan tot) nu iets zijn waar we als mensen continue mee te maken hebben. Sta er maar eens even bij stil. We staan altijd in relatie; of dat nu met je collega’s, baas, familie, liefde, voeding of met jezelf is.
Net zoals ik dat had, hebben veel mensen vaak niet in de gaten dat ze in die relaties over hun grenzen (laten) gaan. Sterker nog: Vaak weten we niet eens precies waar onze grenzen liggen. Hoe we ermee omgaan, in relatie tot anderen óf onszelf is meestal een onbewust patroon waar we vrijwel automatisch inschieten. Voor de één is dat isoleren, ontkennen of terugtrekken, een ander gaat het gevecht aan (“Net of jij zo lekker…vul maar in…”) of je schiet in de please-modus.
Het gevoel dat echter achterblijft ALS je over grenzen heen gaat, is voor de meesten van ons niet zo fijn. Het kan zich uiten in bijvoorbeeld schuld- of minderwaardigheidsgevoel, angst, verdriet of jezelf eenzaam of gestrest voelen.
Waarom handhaven we onze grenzen dan niet?
Als het niet aangeven van onze grenzen dat gevoel oplevert, waarom doen we het dan? Ten eerste (en daar kom ik straks op terug) is het natuurlijk lastig om iets te bewaken als je niet weet WAT dat is.
Zoals ik net schreef, heeft het omgaan met onze grenzen vaak te maken met een onbewust patroon. Achter dit patroon zit een angst, een bepaalde overtuiging die we hebben wat er gebeurt op het moment dat we (bijvoorbeeld) een bepaalde grens aangeven. Daar komt bij dat we geneigd zijn teveel verantwoordelijkheid of emoties van de ander op ons nemen of juist bij de ander neer te leggen. We willen ‘erbij horen’ en onbewust zoeken we vaak naar goedkeuring, liefde, genegenheid en aandacht.
In de meeste gevallen is onze angst iets als:
- Angst voor afwijzing en uiteindelijk verlating
- Angst voor confrontatie
- Schuld- of schaamtegevoel
- We voelen ons onveilig
Wat maakt grenzen aangeven zo belangrijk?
Grenzen aangeven kan je helpen in een stuk zelfrespect, zelfvertrouwen en stressvermindering. Het kan ervoor zorgen dat je je minder overweldigd of boos voelt en kan zelfs je algehele tevredenheid of geluksgevoel verbeteren.
Hoe dan?
Door je grenzen te bepalen en aan te geven ben je een staat een authentieker leven te leiden. Een leven dat dichter bij jouw prioriteiten en waarden staat en niet de prioriteiten en waarden van anderen. Je begint beslissingen te nemen op basis van wat écht belangrijk voor JOU is. Niet voor mij, niet voor je baas, niet voor de ober in het restaurant.
Zo creëer je een betere emotionele gezondheid voor jezelf.
Een andere kijk op grenzen aangeven
Voordat we verder induiken op wat grenzen aangeven nu eigenlijk inhoudt én hoe je dat dan doet, ben ik even benieuwd. Wat betekent grenzen aangeven eigenlijk voor jou? Voor veel mensen heeft het namelijk ergens een negatieve lading of gevoel. Een grens wordt vaak gezien als een harde lijn: óf het is de ene kant óf de andere, met niks ertussen. Soms kan het ook wat egoïstisch voelen. Alleen, werkt het wel zo zwart-wit? Ik denk het niet. Althans vaak niet.
Wat als je grenzen meer zou zien als een box in plaats van een lijn. Die box is een stukje infrastructuur voor je leven en gevuld met wat je WEL wil en met wie. Zo krijgen grenzen een veel minder negatieve lading. Ze draaien niet enkel meer om ‘nee’ zeggen. Focus niet op uitsluiten, maar om wat je wil behouden, versterken en ervaren in je leven.
Grenzen aangeven: 4 tips en voorbeelden
Hoe kun je een eerste stap zetten in het verkennen van jouw grenzen? Of, zoals ik schreef, het tastbaar maken van jouw ‘box’?
Om je nog iets meer te helpen in het vormgeven van jouw box, maken we in deze oefening van de box een tuin. Voelt gelijk een stuk ruimtelijker, niet? En vooruit – gewoon omdat het kan – laten we ook een kasteel in die tuin zetten. Dit is jouw tuin met jouw kasteel; jouw domein. In dit domein heb je de mogelijkheid om dingen te laten groeien, bloeien, planten, onderhouden en zul je af en toe ook onkruid moeten wieden of zelfs bepaalde plantjes of ongedierte helemaal niet willen zien. Net als in ‘het echt’.
1. Krijg jouw kaders helder
Jij staat in je kasteel en kijkt uit over je tuin. Nu ga je bepalen hoe je hem inricht. Wat is belangrijk voor je dat in jouw tuin staat? Dit is uiteraard een metafoor, dus geen hortensia’s of gladiolen (ook mooi, maar you get the point).
Vrijheid? Eerlijkheid? Moed? Respect? Zorgzaamheid? Probeer de woorden te vinden die staan voor jou.
Kun je niet kiezen? Schrijf alle woorden eens op een papier. Neem ze in je op en kies er 6 uit. Vervolgens probeer je dit terug te brengen naar 4 of 5. Waar zou je bij wijze van door het vuur gaan? Wat drijft je? Wat maakt deze woorden/waarden belangrijk voor je? Hier is geen goed of fout aan; ze zijn immers van jou.
Deze waarden helpen je in het creëren van jouw tuin, jouw domein van waaruit je opereert.
Die tuin is voorzien van verschillende cirkelvormige terrassen om je heen. Als jij in het midden staat, welke relaties staan dan in de binnenste ring, welke een ring verder en welke eventueel nog verder? Bepaal vervolgens hoe jouw waarden hun plek hebben in de verschillende terrassen én wat de heg wordt rondom jouw tuin. Oftewel, de absolute rand.
Klinkt allemaal nog wat abstract? Laat me een voorbeeld geven.
Een van mijn waardes is vrijheid.
Voor mij betekent dat in de relaties die het dichtst bij me staan ik me vrij wil voelen in hoe ik ben en wat ik doe. Dat ik me nergens toe verplicht voel om iets voor hen te doen wat ik niet wil. Dat ik ruimte ervaar in de relatie met hen en bijvoorbeeld onze vriendschap niet afhangt of ik een week wel of niet bel of een cadeau koop.
In relatie tot voeding betekent het dat ik niet afhankelijk wil zijn van een app of schema, maar zelf wil aanvoelen en bepalen wat ik wanneer eet.
In relatie tot training betekent dit dat, door te bewegen (en bijpassende voedingskeuzes maak) ik me vitaler voel en daardoor minder in mijn hoofd ga zitten. Dat mijn lijf sterk genoeg blijft om te reizen, klimmen en klauteren en ook als ik ouder ben lekker te bewegen.
In relatie tot de mijn bedrijf betekent het dat ik op vaste tijden mijn mail check en beantwoord in plaats van direct op iedere mail te reageren (en daardoor niet toe kom aan wat en wie ik nog meer belangrijk vind).
Krijgt het al wat meer vorm? Dit is een oefening die wat tijd en aandacht vraagt, maar je zal merken dat WANNEER je het die tijd en aandacht geeft de antwoorden vanzelf komen.
2. Gebruik je waarden als gids
Die waarden kun je ook voor nog iets anders gebruiken. Want, ook al heb je mooi je tuin vormgegeven en jouw grenzen bepaald, ze naleven blijft uitdagend.
Op het moment dat je staat voor een lastig gesprek, situatie of keuze waarbij je voelt dat het uitdagend gaat worden jouw grens te bewaken, stel jezelf de vraag:
“Wat zou <vul jouw waarde in> doen?”
Om het eerdere voorbeeld te gebruiken; “Wat zou vrijheid doen?’ Vrijheid zou het belangrijk vinden dat je nu XYZ doet.
Dit helpt je om even wat afstand van de situatie en je angst te nemen en in te checken bij wat JIJ belangrijk vindt. Gebruik dat als je gids.
3. Inchecken bij je gevoel
Het aangeven van grenzen hangt sterk samen met je vermogen je gevoel bij een bepaalde situatie of persoon te herkennen, erkennen en verkennen. Sommige mensen noemen dit intuïtie. Anderen noemen het een onderbuikgevoel. Denk ook maar eens aan de ervaring van een knoop in je maag, een zwaar gevoel of alsof je buik omdraait. Of het is een kleine stemmetje van binnen dat je vertelt wat je moet vermijden en wat de moeite waard is om na te jagen.
Wanneer het op grenzen aangeven aankomt, zijn we maar al te vaak geneigd dit gevoel te negeren. Terwijl het ons belangrijke info geeft.
Vaak voel je je niet ongemakkelijk zonder enige reden. Het betekent niet altijd dat er iets ‘ergs’ aan de hand is, maar het is een teken om genoeg te vertragen, zodat je kan luisteren, zelfbewust bent en aandacht besteedt aan je omgeving, situatie of persoon. Wat probeert je gevoel je te vertellen?
4. Start klein
Wanneer je je bewust wordt van jouw grenzen en ermee aan de slag gaat, krijg je ook te maken met situaties die nog te spannend voelen om anders aan te pakken. Dat kan van alles zijn: een gesprek met je baas over loonsverhoging, die vriend(in) die continue over zichzelf praat, etc.
Start met kleine dingen. Wat voelt spannend, maar niet verlammend? Waar kun je jezelf uitdagen, zonder dat voor je gevoel je hele leven, carrière of vriendschap er vanaf hangt?
Vaak zijn we als mensen geneigd om vol te focussen op dat het A-LLE-MAAL anders moet. Wat overigens net zo vaak resulteert in helemaal geen verandering óf de bevestiging van je angst.
Just saying 😉
Kleine stapjes dus!
Grenzen aangeven = Werk in uitvoering
Jouw grenzen aangeven betekent verantwoordelijk zijn in je eigen acties en emoties. Realiseer je dat je slechts beperkt invloed hebt op de acties en emoties van anderen. Dat is niet altijd even makkelijk. Het is ‘werk in uitvoering’.
Bewustwording én vervolgens doen, is daarbij een belangrijke eerste stap. Iedere dag kun je zo wat in invloed uitoefenen hoe jij in je leven wil staan, zonder jezelf daarbij al te veel druk op te leggen in wat je niet kan veranderen.
Nóg gerichter aan de slag?
Jouw grenzen leren verkennen en beter aangeven? Met de handvatten uit dit artikel kun je al een mooie eerste stap zetten. Nog gerichter aan de slag? Boek dan een vrijblijvende kennismaking voor 1-op-1 coaching.
Liefs,
Maaike
